Aínda que quizá pasase desapercibido para moitos, a igrexa de Dores de Ferrol posúe un Lignum Crucis, un dos relicarios cunha pequena acha de madeira da Cruz de Cristo. Ana Martín escribe no último número de revístaa Paixón Ferrolá, que publicou CÓPEA Ferrol este ano, un artigo sobre esta peza e sobre as noticias ou lendas que envolven estas reliquias.
Tal como di a autora, o seu valor é máis simbólico e relixioso que material. É, como di Ana Martín, “o calvario de Jesús resumido nunha esquirla con tanto valor simbólico, que lenda, historia e fe, fundíronse e confundido durante séculos para narrar as vicisitudes da árbore da cruz”. Na parte superior deste relicario aparecen un home e unha muller espidos, que poderían interpretarse como Adán e Eva, sentados a ambos os dous lados dunha cruz, suxeitando uns cornos da abundancia derramando as súas riquezas vexetais, como sucedería no paraíso.
Na parte baixa hai grilandas florais e follas de acanto, que están relacionadas coa inmortalidade “e por tanto ornato válido para calquera relicario cristián, pois as reliquias fálannos daqueles que alcanzaron a gloria eterna”, relata Martín.
No astil, estas follas “cobran volume abrazándose e creando unha cavidade que acubilla a unha figura infantil portando un acio de uvas”, e que se asocia con “a eucaristía, a redención e a salvación da humanidade lograda por Xesucristo coa súa paixón”, explica Martín.
O Lignum Crucis de Dores está fabricado nun metal de baixa calidade, concibido máis como unha peza de fundición que pode ser replicable, con diferentes elementos iconográficos que encaixen coa reliquia para conter. De estética ecléctica, o autor puido escoller eses elementos por ter unha simboloxía recoñecible e ademais válidos para contextualizar diferentes reliquias, segundo sinala Ana Martín na súa reportaxe. De feito, a Concatedral de San Julián posúe un relicario copia de leste, que data do século XIX.
EVANXEO
Tamén relata Ana Martín a historia da madeira que finalmente se empregou na Cruz. Segundo o Evanxeo, cando Adán enfermou, o seu fillo Seth foi ao paraíso en busca dun remedio. Recibiu do Arcanxo Gabriel unha poliña da árbore da sabedoría cuxos froitos curarían a Adán. Cando Seth volveu o seu pai xa falecera, pero igualmente plantou a puga sobre a súa tumba. Dicíase que posuía un talo tríplice, do que saían tres especies arbóreas diferentes, aínda que non se sabe con certeza cales: “Uns falaban do cedro, do ciprés e da palma, pero tamén se mencionaba a oliveira”, sinala Martín.
Posteriormente, durante o reinado de Salomón, leste mandou tallar a árbore para usalo como viga no seu palacio, pero por máis medidas que se tomaban e máis que se serraba, este nunca diminuía de tamaño, polo que se usou finalmente como ponte no arroio Cedrón. Cando a raíña Saba abandonou Xerusalén tras visitar a Salomón, entrou en éxtase ao pasar polo tronco e profetizou sobre o fin do reino dos xudeus. Este suceso de mal agoiro levou a Salomón a enterrar o madeiro a moita profundidade.
No século VIII a. C. construíuse nese lugar un estanque no que se lavaba aos animais antes de ser sacrificados, e ao que acudían os inválidos e enfermos porque crían nas capacidades curativas do lugar. Pouco antes da Paixón, a viga apareceu flotando nesas augas, e os xudeus sacárona para secala e construír con ela a cruz do Martirio.
Santa Helena, primeira muller arqueóloga, non cejó no seu empeño de atopar a Cruz de Jesús. Segundo explica Martín, foi ao monte Gólgota, onde se construíu un templo a Venus co que “afastar do enclave aos cristiáns” e achou tres cruces que deixaban constancia da veracidade do relato bíblico. Con todo, nada indicaba cal era a Cruz de Cristo. Segundo a Lenda Dourada (s. XIII) de Santiago do Vórtice, a Beira Cruz mostrou a súa capacidade de resucitar aos mortos cando polo lugar pasou o enterro dun mozo. A partir deste intre comézase a fragmentar o madeiro, que, con todo, nunca cambiaba de tamaño.
Actualmente hai 49 lugares da Terra Santa onde se custodia esta reliquia, aínda que é difícil establecer a súa veracidade. As primeiras confrarías da Beira Cruz xurdiron nos conventos franciscanos, polo que é moi probable que os Lignum Crucis que estas irmandades posúen sexan os auténticos, provenientes da capela do Santo Sepulcro de Xerusalén, custodiada desde o século XIV polos franciscanos.
