Mariña Loureiro, de raíces ferrolás e cunha importante vinculación relixiosa, acaba de terminar os seus estudos. Historiadora da arte e agora cun máster en Xestión do Patrimonio Artístico e Arquitectónico, Museos e Mercado da arte, realizou o seu Traballo de Fin de Máster (TFM) sobre a devoción na Semana Santa Ferrolá, baixo a dirección de Alfredo Vigo Trasancos, que mereceu un dez.
Por que facer un Traballo de Fin de Máster sobre a Semana Santa?
Eu empecei coa idea mentres estudaba Historia da arte, e xa decidín facer o Traballo de Fin de Grao (TFG) sobre a imaxinería procesional, centrándome na Confraría das Angustias e na da Soidade. Agora no máster decidín que podía levalo un pouco máis aló da análise histórica e artística, e penetrarme no que significa a devoción. Isto fíxeno poñendo como exemplo á Confraría de Dores.
De onde lle vén o interese pola imaxinería e as procesións?
Resido en Santiago, pero toda a miña familia é de Ferrol. Desde sempre vivín a Semana Santa moi de preto, e desde os 8 anos son confrade na Soidade. Actualmente son portadora nesta confraría, desde que se decidiu sacar á Soidade e ao Ecce Homo aos ombreiros.
A Semana Santa é a época do ano máis importante, a máis esperada. Estou todo o ano con moitas ganas de que chegue. Todo este tempo de pandemia foi moi duro e levámolo como puidemos, pero para min, ver as imaxes na rúa, todo o ambiente que se crea, coas bandas, os espectadores…. Esta tradición relixiosa, que ao final tamén é popular, é moi emocionante. Convidaría a todo o mundo a gozar da Semana Santa polo menos unha vez na vida.
Como enfocou o estudo?
No TFM o que quería expresar é como a devoción pode cambiar segundo onde se achan as imaxes: na igrexa, no museo, ou nas procesións. Collín de exemplo á Confraría de Dores para centrar nela o estudo. Orienteino dunha forma máis ben práctica, axudándome moito dunha enquisa, que se difundiu nas redes da Xunta de Confrarías. Esta ferramenta foi de gran axuda, xa que responderon 210 persoas e serviume para ratificar as hipóteses que fun expondo ao longo do traballo.
Ademais do formulario, e por suposto, as fontes bibliográficas, teño que agradecerlle a axuda a Ana Martín, quen me deu un apoio moi grande.
Doutra banda, no TFG fixen comparacións da nosa Semana Santa, coas influencias que puideron vir da Semana Santa castelá ou andaluza, pero centreime sempre como tema principal na Semana Santa de Ferrol.
Que implicou ter ao historiador Alfredo Vigo como titor?
Dirixiume tanto o TFG como o TFM; eu acudín a el para que me titorizase ambos os traballos. Serviume de moito terlle como titor, porque é un experto na historia de Ferrol, e sobre todo estudou as igrexas. Respecto a a imaxinería, aí é onde entrou en xogo o papel de Ana Martín. Entre ambos me fixeron sacar este traballo adiante e estoulles moi agradecida pola súa axuda.
Cales foron as conclusións do traballo?
A Semana Santa é un patrimonio cultural, composto por bens como a imaxinería e outros aveños; e ao mesmo tempo é un ben inmaterial, coas procesións en si mesmas: é unha tradición. Nela interveñen moitos factores, como a crenza ou o sentimentalismo, que é o valor artístico e histórico. Creo ademais, que é moi importante manter actualizados este tipo de estudos e ir revisándoos, porque as irmandades fan cambios continuamente, e tamén quixen reflectir iso.
E respecto a a devoción?
Saquei en claro que ás imaxes profésaselles unha maior devoción cando saen en procesión, respecto por exemplo a cando están no museo. Isto expliqueino a través da Virxe da Piedade e do Cristo da Misericordia de Baldomero Baño; por exemplo, no caso da Piedade, aínda que esta perdese o seu papel protagonista na procesión do Venres Santo, quedando relegada ao Xoves Santo, segue sendo unha imaxe pola que sente moita devoción. E en cambio, o Cristo quedou para un menor número de fieis, que son os que deciden achegarse á igrexa para unha liturxia máis íntima. Respecto ao Museo, se vió a través da enquisa que non ven as imaxes do mesmo xeito, que non se esperta tanto a fe. É unha maneira de facer máis accesible ao público as imaxes de Semana Santa durante o resto do ano, pero quizá non convida a render culto da mesma maneira.
Se es crente suponse que as procesións son onde máis podes gozar a Semana Santa, aínda que tamén o son para os que asisten por tradición, polo espectáculo, porque lles gusta a arte…
Pretende darlle continuidade a estes traballos?
Gustaríame unir ambos os e quizá redactalos dunha maneira máis alcanzable para todo o mundo, e que deste xeito, poidan achegarse á imaxinería e a devoción de Ferrol. Estou moi contenta co resultado e a valoración. Tentarei moverme e darlle visibilidade, a ver se podo publicar algún artigo. Encantaríame poder transmitir o que é para min a Semana Santa, desde o punto de vista dunha historiadora da arte.
De feito, o tribunal que avaliou o meu TFM animoume moito a continuar co tema, porque actualmente os historiadores deixaron de estudar este tipo de cuestións relixiosas. Eu non creo que sexa necesario crer nos deuses gregos, por exemplo, para poder estudalos. Entón penso que esta é unha área moi interesante que se está deixando de lado no ámbito académico, e non pode ser así.
